مقدمه: انسانها در روابط معاملی که با یکدیگر برقرار میکنند برای پرهیز از اختلافات اقدام به اشتراط شرایطی میکنند تا با این روش ضمانت اجرای محکمی برای تعهداتشان با طرف مقابل ایجاد کرده باشند. در این پایان نامه پاره ای از مسائل بر اساس قواعد فقهی و مبانی علمی و حقوقی با استناد به عقاید فقهای امامیه و علمای حقوق ایران و لبنان مورد بحث قرار می گیرد. گستردگی دامنه عقود و تعهدات میان جوامع در طی سالهای اخیر باعث می شود تا نظامهای حقوقی پیچیده ای شکل بگیرد که موجب بوجود آمدن قراردادهای پیچیده ای می شود که شروط مندرج در این قراردادها بر پیچیدگی موضوع اضافه می کند، بنابراین ضرورت دارد تا اقسام شرط مخصوصا اقسام شروط باطل مورد شناسایی فقهی و حقوقی قرار گیرد. در این میان مطالعات مربوط به شروط باطل را میان فقهای امامیه و حقوق مدنی ایران و لبنان را آغاز کرده ایم تا به ضرورت مسئله بیشتر پی ببریم و نتایج حاصله را مستند سازی کنیم تا مورد استفاده عموم قرار گیرد. فهرست مطالب: چکیده مقدمه فصل اول :کلیات حقیقت شرط شرط مبطل واژه شرط باطل در قانون مدنی ایران فصل دوم:مقایسه شرط نامشروع و شرط خلاف مقتضای عهد انواع شروط باطل شرط نامشروع شرط مخالف کتاب و سنت شرط خلاف قانون شرط خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی شرط خلاف مقتضای عهد شرط خلاف مقتضای ذات عقد شرط خلاف مقتضای اطلاق عقد مبنای بطلان شرط خلاف مقتضای عقد ضوابط تشخیص شرط خلاف مقتضای عقد شرط نامشروع و شرط خلاف مقتضای عقد در قانون مدنی ایران شرط خلاف مقتضای عقد فصل سوم: آثار هر دو شرط طرح بحث اثر شرط نامشروع اثر شرط خلاف مقتضای عقد فصل چهارم: نتیجه گیری نتیجه گیری منابع
نتیجه گیری پایبندی به شرط باطل واجب نبوده و این شرط اگر چه در قالب تعهد و التزام است اما به دلیل بطلان، وعده به شمار خواهد آمد و از این رو اگر آنچه که شرط گردیده دارای مشروعیت بوده و ما نیز معتقد باشیم که شرط باطل سبب بطلان عقد نمی گردد وفا به آن مستحب خواهد شد. در مورد اسقاط شرط باطل و مبطل نیز باید متذکر شد که در مورد شرط باطل مشروط له اختیار دارد آن را اسقاط کند یعنی از حق خیار خود به واسطه فساد شرط صرف نظر کند ولی در مورد شرط مبطل چنین حقی برای مشروط له محقق نمی شود زیرا با سرایت فسادر به عقد و بطلان این دو، چیزی باقی نمی ماند تا بتوان حکم به اسقاط آن داد. بر همین مبنا، جهل طرفین نسبت به مبطل بودن شرط، تاثیری در ماهیت آن نداشته و موجب صحت عقد نمی شود همان طور که جهل بر بطلان شرط غیر مبطل نیز ماهیت آن را تغییر نمی دهد بلکه تنها اثر آن ثبوت حق خیار برای مشروط له می باشد.